З гісторыі Гомельскага абласнога ўпраўлення МНС

Першыя вядомыя ўспаміны пра арганізацыю на беларускіх землях барацьбы з пажарамі адносяцца да XIV-XV стст. Менавіта ў гэты перыяд у буйных гарадах намеснікі - «Дзяржаўцы» або мясцовае самакіраванне пачынае ўводзіць абавязковыя пастановы па правілах пажарнай бяспекі - так званыя «вогненныя парадкі». У іх, акрамя разнастайных забарон і імкнення скараціць выкарыстанне агню ў цэлым, было замацавана, што тушэнне пажару - абавязак усіх без выключэння гараджан. Тых, хто ўхіляўся, гналі сілай альбо сурова каралі. Кіраваў працэсам тушэння, як правіла, асабіста бурмістр.

XVII стагоддзе ўнёсла ў арганізацыю пажарнай справы істотныя змены. Гарадскія магістраты паступова ўводзяць выбарныя пасады «вогненныя старшыны» або «вартаўнікі ад агню", у чыі абавязкі ўваходзіла кіраванне тушэннямі пажараў і ажыццяўленне кантролю над выкананнем «парадкаў» у пэўнай частцы горада.

У XIX стагоддзі з уваходжаннем беларускіх земляў у склад Расійскай імперыі у арганізацыі пажарнай справы пачаўся новы этап, які характарызаваўся стварэннем прафесійнай пажарнай службы.

У 1818 г. імператарскі Указ прадпісваў «каб у кожным горадзе быў пры паліцыі брандмайстар і пры ім два вучня», якія ўмеюць чыніць і абыходзіцца з пажарным абсталяваннем. Акрамя таго было загадана вызначыць колькасць пажарных інструментаў, абозаў і коней для губернскіх гарадоў.

Наступным крокам стала зацвярджэнне 17 сакавіка 1853 г. «Нармальнай табелі складу пажарнай часці ў гарадах». У адпаведнасці з ёй наяўнасць пажарных каманд стала вызначацца не па «найвышэйшаму дазволу», а ў залежнасці ад колькасці насельніцтва.

У год прыняцця «Нармальнай табелі» штатны расклад быў зацверджаны для 482 гарадоў імперыі, у тым ліку для 34, якія знаходзяцца на сучаснай тэрыторыі Рэспублікі Беларусь.

13 ліпеня (25 па новым стылі) 1853 г. Мінскае губернскае праўленне і Мінская гарадская дума, разгледзеўшы пытанне «Аб стварэнні пажарнай часці ў г. Менску », зацвердзіла каштарыс расходаў на ўтрыманне пажарнай часці ў складзе аднаго брандмайстра, двух унтэр-брандмайстраў і сарака васьмі радавых. Прыблізна ў гэты ж час пачалі арганізоўвацца пажарныя часці і ў іншых беларускіх гарадах. 1853 год паклаў пачатак прафесійнай пажарнай службы на Беларусі.

Разам з прафесійнымі камандамі з 1861 г. у гарадах пачынае стварацца добраахвотныя пажарныя таварыствы, асноўная задача якіх з'яўлялася "аказанне дапамогі гарадскім пажарным камандам і насельніцтву ў барацьбе з агнём». Шматлікія пажары прыносілі нямала бед.  Дастаткова сказаць, што ў 1892 годзе толькі ў Мазыры агонь знішчыў 505 будынкаў.

У 1896 года пажарнае таварыства было створана ў Гомелі.

З 1899 года старшынёй Гомельскага пажарнага таварыства становіцца І. Максімаў.

У 1909 годзе ў Гомельскім пажарным таварыстве было ўжо 70 добраахвотнікаў. У бюджэт таварыства ўносілі свой уклад гараджане і «Гомельскае таварыства ўзаемнага ад агню страхавання". На пачатку 1911 года пажарнае таварыства пабудавала на тэрыторыі, дзе цяпер знаходзіцца стадыён завода "Гомсельмаш", вялікае дэпо з высокай каланчой і казармы для пажарных. У 1911 годзе ў горадзе існавала два аддзяленні пажарнай каманды: Цэнтральнае на Базарнай плошчы і ў Новай Беліцы. Сапраўдных членаў таварыства было 150 чалавек; добраахвотнікаў разам з  камандай і Лятучай калонай  - 250. Таварыства мела чатыры ручныя помпы, барвовы ход, пяць коней і пяць бочак.

З працы Л.Вінаградова «Гомель, яго мінулае і сапраўднае, 1900 г.», прысвечанай найяснейшаму Князю Варшаўскаму, Хвёдару Іванавічу графу Паскевічу-Эрыванскаму: «... з таварыстваў, якія карыстаюцца ў Гомелі вялікай папулярнасцю трэба пазначыць ... вольнае пажарнае таварыства, якое карыстаецца сімпатыяй за сваю рознабаковую дзейнасць ... ».

З геаграфічна-статыстычнага нарысу Ф.А.Журдо, Н.А.Сербава і Т.Н.Давгяла «Горад Гомель»:

«Па справаздачы 1909 г. Гомельскае Вольна-пажарнае таварыства мела 6 ганаровых, 22 пажыццёвых і 64  сапраўдных членаў. Гадавы бюджэт за 1909 г. - 3312 р. 80 кап.; складаецца ён так :. пастаянная дапамога ад горада і “Гомельскага таварыства ўзаемнага ад агню страхавання” - 400 р, членскія узносы, вечары і гулянні - 2592 р. 14 кап., аднаразовыя і выпадковыя паступленні - 316 р. 16 кап. У 1909 г. выдаткавана: на ўпраўленне - 171 р., на ўтрыманне абозу і коней - 1913 р. 88 кап., на ўтрыманне каманды -414 р. 20 кап., на ўтрыманне будынкаў таварыства - 453 р. 55 кап., на ўтрыманне канцылярыі -289 р. 85 кап., на ладкаванне гулянняў -237 р. і выпадковыя выдаткі - 39 р. Усяго 3490 р. 18 кап.

Таварыства валодае выдатным садам - трэк, які быў названы ў гонар старшыні таварыства - Максімоўскі. Тут Летні тэатр з адкрытай сцэнай, памяшканне пажарнай, каланча, калодзеж і яшчэ некалькі будынкаў. У будынку таварыства размяшчаліся клубы - купецкі і пажарны. Зімой і летам на трэку ладкуюцца гулянні, спектаклі, катанне на каньках, веласіпедныя гонкі і іншыя забавы. Каштоўнасць маёмасці таварыства звыш за 50000 р.

На 1910/01/01 г. страхаўшчыкоў было 1150 чал., колькасць іх будынкаў - 2925, усе будынкі прыняты на страхаванне ў суме 2.392.603 р.

Сума прыбыткаў і стратаў таварыства за 1909 г. такая: паступіў прыбытак 8475 р. 51 кап., мясцовыя пажарныя страты былі ўсяго на 910 руб. "

У 1920 г. пры Упраўленні камунальнай гаспадаркі НКВД БССР пачаў працу Беларускі пажарны аддзел. У 1924 г. пры перабудове цэнтральных урадавых органаў ён быў перайменаваны ў Цэнтральны пажарны аддзел (ЦПО). На гарадскія пажарныя каманды і добраахвотныя пажарныя таварыствы былі ўскладзены задачы «абароны жыцця грамадзян, маёмасці Рэспублікі і прыватных асоб як падчас пажараў, так і пры іншых бедствах, калі патрабуецца арганізаваная дапамога: пры паводках, ураганах, будаўнічых катастрофах».

У пратаколе № 18 ад 21 ліпеня 1920 года Рэчыцкага павятовага выканкама запісана: «Для ўзмацнення пажарнай каманды абавязаць міліцыю перадаць па актах коней, якія былі адабраны ў польскага войска пры адступленні апошняга». У 1921 годзе абласны выканкам знайшоў магчымасць адпусціць 10 тысяч, а затым 44 тысячы рублёў золатам на набыццё рознага супрацьпажарнага абсталявання. Пачаў стварацца аўтаобоз, больш аператыўны і танны, чым конны. Пачалі прымяняцца меры прафілактыкі пажараў.

Так, у абавязковай пастанове № 1 Гомельскага губернатарскага кіравання камунальнай гаспадаркай ад 28 лютага 1923 года "Аб барацьбе з пажарамі ад курэння тытуню ў залах для гледачоў» гаварыцца: парушальнікаў  падвяргаць штрафу - членаў прафсаюза на 5 рублёў, астатніх грамадзян на 25 рублёў ».

У пратаколе пасяджэння міжведамаснай камісіі пры Гомельскім Губкамунаддзеле ад 7 кастрычніка 1926 года па высвятленні прычын высокай гарымасці запісана: слухалі даклад брандмайстра гарадскіх пажарных частак Школьнікава пра стан пажарнай справы губерніі.

Горад Гомель абслугоўваецца трыма гарадскімі пажарнымі часцямі, колькасць якіх складае 81 чалавек. Абсталяванне ўсіх 3-х часцей: адна паравая і 5 ручных помпаў, 4-ы лінейкі, 5 бочак, одна механічная, 3-ы французскія, 6 штурмовок і 6 прыстаўных лесвіц, 10 ломаў, 4-ы багры і 20 багаркоў, 10 кошак , 6 стэндарных і 2-а багрвовыя хады. Часці абслугоўваюцца коннай і маторнай цягай, з іх у 1-й пажарнай часці 12 коней, у 2-й 4-ы аўтамабіля і ў 3-й 6 коней, а ўсяго 18 коней (старыя), з 4-х аўтамабіляў 3 нягодныя.

З 1927 г. ствараюцца органы Дзяржаўнага пажарнага нагляду.

Адначасова (з мэтай узмацнення якасці нясення службы і павышэння адказнасці асабовага складу) на важных аб'ектах народнай гаспадаркі (а з 1941 г. і ў буйных гарадах) ствараецца ваенізаваная пажарная ахова. З 1933 г. пры НКВД БССР ўтвараецца Аддзел пажарнай аховы (з 1940 г. Упраўленне).   За даваенны перыяд пажарная ахова становіцца паўнавартаснай дзяржаўнай службай. Ідзе пераход на аўтацягу, з'яўляюцца прадпрыемствы па выпуску пажарнай тэхнікі і ўзбраення, уводзіцца планавая падрыхтоўка кадраў, у 1937 годзе ўводзіцца першы Баявы статут пажарнай аховы.

У гады Вялікай Айчыннай вайны ўсе сілы і сродкі пажарнай аховы былі кінуты на барацьбу з ворагам. Толькі пасля вызвалення рэспублікі і аднаўлення ў 1944 г. дзейнасці УПА НКВД БССР пачалося аднаўленне пажарнай службы. Нягледзячы на ​​ўсе цяжкасці, ужо ў 1945 г. пажарныя каманды былі арганізаваны ва ўсіх гарадах і райцэнтрах,  да пачатку 90-х гадоў адбывалася іх паступовае развіццё.

Асаблівай старонкай - і гераічнай, і трагічнай - у гісторыі пажарнай службы Беларусі стаў удзел у ліквідацыі аварыі на Чарнобыльскай АЭС.  Тысячы пажарных ахвяравалі сваім здароўем і жыццём дзеля выратавання мільёнаў людзей. 684 пажарных Гомельскай вобласці прымалі ўдзел у ліквідацыі наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС.

Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 6 мая 1993г.  № 292 на базе пажарнай аховы МУС была створана ваенізаваная пажарная служба (ВПС), у склад якой увайшла прафесійная пажарная ахова і некаторыя пажарныя падраздзяленні іншых ведамстваў.

Наступным крокам стала прыняцце 15 чэрвеня 1993 г. Закона Рэспублікі Беларусь "Аб пажарнай бяспецы», які вызначыў прававую аснову і прынцыпы арганізацыі сістэмы пажарнай бяспекі і Дзяржаўнага пажарнага нагляду (ГПН) у рэспубліцы.

У адпаведнасці з Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 4 кастрычніка 1995 г. № 401 у мэтах павышэння аператыўнасці дзеянняў у надзвычайных сітуацыях, якія ўзнікаюць на тэрыторыі краіны, на базе СПС МУС у гарадах, дзе ёсць патэнцыяльна небяспечныя аб'екты і вытворчасці, пачынаюць стварацца пажарныя аварыйна-выратавальныя падраздзяленні.

Стварэнне такіх атрадаў і часцей рэзка пашырыла спектр работ, якія праводзяцца СПС - аказанне медыцынскай дапамогі, разборка завалаў, выратавальныя работы на вышынях, хімічная і радыяцыйная разведка, вадалазныя і выбуховыя работы.

19 студзеня 1999 г. Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь № 35 было зацверджана Палажэнне аб Міністэрстве па надзвычайных сітуацыях Рэспублікі Беларусь.

На сённяшні дзень створаны і эфектыўна функцыянуюць спецыяльныя службы, здольныя выконваць увесь спектр аварыйна-выратавальных работ, у ліку якіх ліквідацыя пажараў і іншых надзвычайных сітуацый, ратаванне пацярпелых, лакалізацыя небяспечных для людзей, вытворчасці і навакольнага асяроддзя фактараў, разбор завалаў, нейтралізацыя моцнадзейных атрутных рэчываў , удзел у ліквідацыі аварый на нафта-газаправодах і многае іншае.

Гомельскі абласны гарнізон сёння - гэта адладжаны механізм, гатовы ў любую хвіліну прыйсці на дапамогу людзям.